Oszustwo jest przestępstwem, o którym szerzej opowiada art. 286 kodeksu karnego. Ze względu na wielość sposobów popełnienia tego przestępstwa przepis jest dosyć zawiły, a do skazanie sprawcy należy spełnić parę warunków.
Jak wygląda zapis w art. 286 kk?
„§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
- 2. Tej samej karze podlega, kto żąda korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy.
- 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
- 4. Jeżeli czyn określony w § 1-3 popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.”
Kiedy zostało popełnione oszustwo?
Jako przestępstwo uznaje się już doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzania mieniem swoim lub innego człowieka. Chodzi tutaj zarówno o osoby fizyczne, jak i firmy
Bierze się także pod uwagę sposób działania sprawcy, który polega na:
- Wyzyskaniu niezdolności pokrzywdzonego do należytego pojmowania przedsiębranego działania – chodzi o sytuację, w której ofiara nie jest w stanie zrozumieć swojego działania, np. ze względu na swój wiek, naiwność czy chorobę.
- Wyzyskaniu błędy pokrzywdzonego – mamy tu na myśli sytuację, gdy ofiara pozostaje w błędnym przekonaniu co do pewnych okoliczności, co zostanie wykorzystane przez sprawcę np. kiedy sprawca podaje się np. za lekarza czy doradę finansowego o konkretnych kompetencjach i wiedzy, a w rzeczywistości nie posiada żadnego doświadczenia w tej kwestii. Mimo to bierze na siebie nawet trudne zlecenia, których realizacja tego wymaga.
- Wprowadzaniu w błąd – sprawca tutaj wywołuje mylny obraz rzeczywistości np. przekonywanie ofiary, że dany obraz jest oryginalnym dziełem znanego malarza, gdy w rzeczywistości jest to kopia, albo gdy pożyczkobiorca podczas brania pożyczki jest już bankrutem niezdolnym do spłaty zobowiązania, ale mimo to przekonuje, że jest inaczej.
Odpowiedzialność za oszustwo
Aby sprawca był odpowiedzialny za popełniony czyn, musi doprowadzić do sytuacji, gdy osoba pokrzywdzona będzie niekorzystnie rozporządzać mieniem, ale zrobi to całkowicie samodzielnie, jednak pod przymusem i wpływem.
Sprawca przy tym dąży do osiągnięcia własnej korzyści majątkowej, dzięki czemu może zwiększyć majątek swój lub innej osoby albo zmniejszyć długi.
A zatem zachowanie sprawcy można uznać za przestępstwo, gdy ten chce wprowadzić w błąd, wyzyskać błąd lub nieudolność ofiary w celu uzyskania korzyści majątkowej.
Wyłudzenie, czyli oszustwo jako przestępstwo gospodarcze
Z oszustwami często można spotkać się w świecie gospodarki. Przeważnie dotyczy to wyłudzenia towaru czy wzięcia pożyczki bez zamiaru jej spłaty. Największą trudność w tej sytuacji sprawia udowodnienie, jaki był stan psychiki podczas zawierania umowy. Do przestępstwa dochodzi jedynie w sytuacji, gdy sprawca w chwili zawarcia umowy nie zamierza jej wykonać. Trzeba tę kwestię poprzeć obiektywnymi dowodami, a nie założeniami własnymi.
Jakie kary grożą za oszustwa?
W przypadku podstawowego typu oszustwa sprawca zostanie obarczony karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Jeśli sprawa będzie mniejszej wagi, np. nieznaczna wartość mienia pokrzywdzonego, kara nie przekracza przeważnie 2 lat pozbawienia wolności. W tym przypadku zdarza się także, że sąd zadecyduje o karze grzywny czy ograniczenia wolności sprawcy przestępstwa.
Jeśli sprawa dotyczy mienia o znaczącej wartości powyżej 200 000 zł, kary za takie oszustwo są znacznie surowsze i mogą wynosić od 1 roku do nawet 10 lat pozbawienia wolności.
Dodatkowo należy zwrócić uwagę, czy sprawca oszustwa nie naprawił szkody w całości lub przynajmniej znacznej części. Wtedy sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. A jeśli doszło do całkowitej naprawy szkody, to może w ogóle nie dojść do wymierzania kary.