Kto może być spadkobiercą?
Spadkobiercą może zostać osoba, która ma zdolność do dziedziczenia. Zdolność do dziedziczenia oznacza zdolność do przejęcia wszystkich praw i obowiązków spadkodawcy, czyli zdolność do bycia spadkobiercą. Jest to część zdolności prawnej, której istota sprowadza się do możliwości bycia podmiotem praw i obowiązków w prawie cywilnym. W związku z tym każdy, kto posiada zdolność prawną, ma również zdolność do dziedziczenia, zdolność prawną nabywa każda osoba fizyczna w momencie narodzin.
Co do zasady spadkobiercą może być osoba fizyczna, która żyła w chwili otwarcia spadku. Wyjątek od tej zasady dotyczy dziecka, które w chwili otwarcia spadku jest już poczęte, lecz może być spadkobiercą pod warunkiem, że urodzi się żywe. Spadkobiercą mogą być również osoby prawne które istniały w chwili śmierci spadkodawcy, a także fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę. Warunkiem jest, aby została ona wpisana do odpowiedniego rejestru w ciągu 2 lat od otwarcia spadku.
Na czym polega dziedziczenie testamentowe?
Zgodnie z przepisami, majątkiem można rozporządzać na wypadek śmierci wyłącznie poprzez testament. Jeśli spadkodawca sporządził ważny testament obejmujący cały spadek, testament ten ma pierwszeństwo, a przepisy dotyczące dziedziczenia ustawowego nie znajdują wówczas zastosowania.
Należy pamiętać, że aby dziedziczenie na podstawie testamentu mogło mieć miejsce, dokument ten musi być sporządzony zgodnie z przepisami. Jest to kluczowy warunek, który decyduje o tym czy wola spadkodawcy wyrażona w testamencie, będzie respektowana i wykonana po jego śmierci. Testament może zostać sporządzony w formie pisemnej (własnoręcznie), ustnie- składany w obecności dwóch świadków i urzędnika, a także w formie aktu notarialnego. Wyżej wspomniane akty ostatniej woli należą do tzw. testamentów zwykłych. Przepisy przewidują istnieją również testamenty szczególne, które pozwalają na wyrażenie ostatniej woli w sytuacjach, gdy tradycyjna metoda sporządzenia testamentu nie jest możliwa. Istnieje kilka typów testamentów szczególnych, w tym najbardziej znane testament ustny i testament podróżny. Każdy z tych rodzajów jest przeznaczony na specyficzne, wyjątkowe okoliczności. Testament ustny stosuje się, gdy spadkodawca obawia się rychłej śmierci lub nie może sporządzić testamentu w zwykłej formie. Jest ważny, gdy zostanie sporządzony w obecności trzech świadków a następnie przez nich potwierdzony, co może odbyć się w formie oświadczenia lub zeznań świadków przed sądem. Testament podróżny jest formą testamentu pisemnego, sporządzanego podczas podróży morskiej lub lotniczej, w obecności dwóch świadków i dowódcy statku lub jego zastępcy. Dokument ten również wymaga późniejszego potwierdzenia zgodnie z przepisami – dodaje adwokat Agata Koschel-Sturzbecher.
Testament może zostać uznany za nieważny, jeśli został sporządzony:
- w stanie, który uniemożliwiał świadome lub swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli, na przykład gdy stan zdrowia testatora był tak ciężki, że można przypuszczać, iż nie był on świadomy tego, co mówi lub pisze,
- pod wpływem groźby lub błędu,
Niezależnie od powyższego, testator w każdej chwili istnieje możliwość odwołania testamentu, zarówno całej jego treści, jak i tylko jego poszczególnych części. Odwołanie testamentu może nastąpić przez stworzenie nowego dokumentu lub zniszczenie poprzedniego w zamiarze jego unieważnienia. Podczas tworzenia nowego testamentu warto pamiętać, by wyrazić w nim chęć unieważnienia poprzedniego testamentu. Brak bowiem takiego oświadczenia skutkuje tym, że zostaną unieważnione tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, które nie mogą być zgodne z zawartością nowego aktu ostatniej woli. Dopiero gdy testamenty są całkowicie sprzeczne, wykluczają się wzajemnie, znajdzie zastosowanie nowy testament w całości.
Jak przebiega dziedziczenie ustawowe?
Dziedziczenie ustawowe zachodzi, gdy zmarły nie sporządził testamentu, a więc nie wyznaczył w nim spadkobierców. Ponadto, dziedziczenie na podstawie ustawy ma miejsce, gdy wszyscy wskazani w testamencie spadkobiercy odrzucili spadek lub nie mogli go przyjąć, na przykład z powodu prawnych przeszkód. Inną sytuacją, w której dochodzi do dziedziczenia ustawowego, jest uznanie testamentu za nieważny, na przykład w przypadku niespełnienia wymogów formalnych czy naruszenia zasad sporządzania testamentu.
Zobacz również: Jak napisać ważny, skuteczny testament?
W jakiej kolejności dziedziczy się spadek?
Przepisy prawa spadkowego przewidują kilka grup spadkobierców, które nabywają prawa do spadku w określonej kolejności. Do pierwszej grupy należą dzieci i małżonek spadkobiercy. Jeśli jednak dzieci spadkodawcy zmarły wcześniej to ich udział w spadku przypada ich zstępnym tj. wnukom spadkodawcy. Potomkowie spadkodawcy oraz jego małżonteek otrzymują równe udziały w spadku, jednakże udział przypisany małżonkowi nie może być mniejszy niż jedna czwarta całego spadku. Ta zasada zapewnia, że małżonek zmarłego – niezależnie od innych dziedziców i ich liczby – otrzyma po spadkodawcy ¼ majątku, a tym samym stanowi swoiste zabezpieczenie małżonka spadkodawcy.
W następnej kolejności – jeżeli spadkobierca nie pozostawił on po sobie żadnych potomków – do spadku powołani są małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Z kolei w braku małżonka i dzieci spadkodawcy, cały majątek spadkowy jest równo dzielony między jego rodziców. Natomiast, w sytuacji gdy jeden z rodziców nie dożył otwarcia spadku jego część przypada rodzeństwu w częściach równych. Dziedziczenie przez kolejne grupy jest możliwe tylko w sytuacji, gdy nie ma osób należących do wcześniejszej grupy dziedziców.
Jeśli spadkodawca nie pozostawił po sobie potomków, nie ma rodziców ani rodzeństwa oraz potomków rodzeństwa, cały majątek spadkodawcy przechodzi na małżonka. Wynika to z zasady, że małżonek ma pierwszeństwo w dziedziczeniu spadku, w przypadku gdy nie ma innych bliskich krewnych spadkobiercy.
Co gdy zostaniemy powołani do spadku?
Od momentu dowiedzenia się o powołaniu do spadku, spadkobierca może w terminie 6 miesięcy spadek przyjąć lub odrzucić. Faktem dowiedzenia się o swoim tytule powołania do spadku może być obecność na pogrzebie zmarłego, otrzymanie listu z informacją o jego śmierci, a także inne formy powiadomienia o zdarzeniu zgonu, które jednoznacznie wskazują na status potencjalnego spadkobiercy. Spadkobierca dokonuje przyjęcia lub odrzucenia spadku poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia przed sądem lub notariuszem.
Podsumowanie
Dziedziczenie testamentowe różni się od dziedziczenia ustawowego przede wszystkim tym, że spadkodawca ma pełną swobodę w wyborze osób, które dziedziczą jego majątek. Poprzez testament precyzyjnie wskazuje, kto ma odziedziczyć jego majątek, jakie składniki majątku przypisać każdemu dziedzicowi oraz jakie obowiązki nakłada na poszczególnych spadkobierców. Jest to fundamentalna różnica, która daje spadkodawcy możliwość szczegółowego określenia swojej woli dotyczącej dziedziczenia, w przeciwieństwie do dziedziczenia ustawowego, w którym to ustawodawca określa sposób dziedziczenia oraz kolejność i wielkość udziałów w spadku.
Materiał promocyjny